Is Nederland bestand tegen de Amerikaanse ontmanteling van de wetenschap?

‘Vrouw’, ‘trauma’, ‘slachtoffer.’ Het zijn enkele van de woorden die onderzoekers niet meer mogen gebruiken als ze aanspraak willen maken op Amerikaans overheidsgeld. Voor welke dilemma’s komen Nederlandse wetenschappers te staan nu de Verenigde Staten de aanval openen op (wereldwijde) academische vrijheid?

Met één theatrale zwaai van zijn pen opende Donald Trump zijn aanval op de academische vrijheid. Complete onderzoeksgebieden zijn taboe verklaard. Deze ontwikkeling vindt niet geïsoleerd plaats. De wetenschap is internationaal nauw verweven in allerlei samenwerkingsverbanden. Op vrijwel alle onderzoeksgebieden liep de Amerikaanse wetenschap voorop, qua prestaties en qua budgetten, met name in de medische wetenschappen. Nu trekt het land zich terug uit internationale samenwerkingen en ontmantelt het doelbewust de wetenschap waar het zo goed in is.

Hoe worden Nederlandse onderzoekers door de Amerikaanse sloopkogel geraakt? En wat is de bredere maatschappelijke context waarin dit gebeurt? Met de wereldwijde opkomst van rechts-populisme begint de onafhankelijke universiteit als pijler van de democratische rechtsstaat te wankelen. Hoe kunnen onderzoekers hun werk blijven doen in een wereld waarin intellectualisme steeds vaker als verdacht wordt gezien? En wat kunnen we leren van de kwetsbaarheid van de wetenschap in de VS?

Over de sprekers

Marion Koopmans is hoogleraar virologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en is verbonden aan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waar Amerika zich, sinds de aanstelling van Donald Trump, uit heeft teruggetrokken. Tijdens de coronapandemie was zij lid van het Outbreak Management Team waar zij de Nederlandse overheid adviseerde.

André Nollkaemper is hoogleraar internationaal publiekrecht en universiteitshoogleraar internationaal recht en duurzaamheid beide aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is voorzitter van de commissie voor academische vrijheid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW).

Markha Valenta is Amerika-deskundige, onderwijsdirecteur bij het Utrecht Center for Global Challenges (UGlobe) en trans-Atlantisch wetenschapper wiens werk zich richt op de wisselwerking tussen geopolitiek, diversiteit en democratie. Zij schreef onder andere over de opkomst en neergang van de VS als wereldmacht.

Karwan Fatah-Black is historicus en universitair docent Sociale en Economische Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Hij is expert op het gebied van vroegmoderne globalisering en het Atlantische slavernijverleden. In een interview met de KNAW reflecteert hij op de impact die de beleidswijzigingen van de regering-Trump hebben op het werk van Nederlandse wetenschappers.