Elies van Sliedregt (lid KNAW): '‘Trump ondermijnt de rechtsstaat – mijn grootste zorg is dat dit gedachtegoed hier in Nederland terrein wint’

1. Wat merk jij momenteel concreet van het nieuwe Amerikaanse wetenschapsbeleid?
‘Mijn onderzoek richt zich op strafrechtelijke vervolging van internationale misdrijven zoals genocide, agressie en misdrijven tegen de mensheid op nationaal en internationaal niveau. Momenteel leid ik een vijfjarig internationaal onderzoeksproject, gefinancierd door de European Research Council (ERC). Samen met een internationaal team doe ik onderzoek naar acht landen met vergelijkbaar beleid, waar de VS tot voor kort bij hoorde. Onder Biden was er, ondanks het feit dat de Verenigde Staten geen lid zijn bij het ICC, juist veel activiteit rondom vervolging van internationale misdrijven. Onder Trump is dit abrupt stilgevallen. Dat is ontzettend jammer en frustrerend. Ik heb daarom besloten om de Verenigde Staten uit mijn onderzoeksproject te halen en te vervangen door een ander land. Het Amerikaanse beleid ligt nu stil, er wordt nauwelijks geïnvesteerd en ook mijn Amerikaanse collega’s ervaren veel minder steun.’

2. Wat is volgens jou de grootste bedreiging van het Amerikaanse beleid voor Nederland?
‘Trump ondermijnt actief de fundamenten van de rechtsstaten doet dit in hoog tempo. Hij zet zich af tegen de scheiding der machten, trekt rechterlijke oordelen publiekelijk in twijfel, verbiedt advocatenkantoren om ambtenaren te vertegenwoordigen en omzeilt het Amerikaanse Congres met zijn Executive Orders. Zo legde hij onder andere sancties op aan medewerkers van het Internationaal Strafhof (ICC), wat hun werk ernstig belemmert. Het principe dat niemand boven de wet staat, lijkt voor hem niet meer te gelden. Zijn brutale, bijna triomfantelijke manier van handelen geeft een gevaarlijk signaal af aan de rest van de wereld en moedigt autocraten en dictators aan. Mijn grootste zorg is dat dit gedachtegoed ook hier in Nederland terrein wint. Vertrouwen in wetenschap en rechtsstatelijke principes wordt ondermijnd, ook door populistische krachten binnen ons eigen land. De rechtsstaat is kwetsbaarder dan we denken en moet actief beschermd worden.’

3. Welke actie moet Nederland volgens jou nú ondernemen om schade aan de rechtsstaat te voorkomen?
‘Zelf voel ik nu meer dan ooit de morele plicht om studenten en toekomstige juristen de waarde van de rechtsstaat en machtenscheiding mee te geven. Ook in Nederland staat de rechtsstaat onder druk; sommige politici vinden het nodig zich openlijk uit te laten over rechterlijke uitspraken, wat ondermijnend werkt. Ik denk dat we in Nederland naïef en wat verwend zijn. We moeten per direct investeren in het behoud en versterken van onze eigen rechtsstaat en het internationale rechtssysteem. Bovendien moet Nederland, samen met Europese partners, inzetten op het investeren in wetenschappelijke en internationale samenwerking; we moeten als land aantrekkelijk blijven voor internationaal talent. Voor de Europese Unie is dit de tijd om de waarden waarop de Unie is gebaseerd - vrijheid, democratie en de rechtsstaat - actief uit te dragen. Als gastland van belangrijke internationale hoven, zoals het ICC en het Internationaal Gerechtshof, dragen wij hierin een unieke verantwoordelijkheid.’

Elies van Sliedregt is hoogleraar internationaal en vergelijkend strafrecht aan Tilburg University. Zij is gespecialiseerd in onderzoek naar vervolging van internationale misdrijven zoals genocide, misdrijven tegen de menselijkheid en oorlogsmisdrijven. Van Sliedregt leidt momenteel een groot internationaal onderzoeksproject, gefinancierd door de European Research Council (ERC), gericht op nationale vervolging van internationale misdrijven in Europese en andere landen. Ze is tevens lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW).

Voor pers: Wilt u Elies van Sliedregt spreken? Neem contact op met een van onze woordvoerders.