De KNAW reikt dit jaar de Beijerinck Premie uit aan Tessa Quax (1986). Quax krijgt de Beijerinck Premie voor haar originele virologisch onderzoek. De jury roemt vooral haar onderzoek naar virussen van archaea. Het onderzoek draagt bij aan de opheldering van de oorsprong en evolutie van alle virussen.
Archaea spelen een belangrijke rol in de evolutie van het leven en zijn de voorlopers van de eukaryoten. Archaea zijn eencelligen die op de meest uiteenlopende plekken ter wereld voorkomen, bijvoorbeeld in hete geisers, of in de menselijke darm. Anders dan voor bacteriën en eukaryoten kennen we geen ziekteverwekkende archaea. Omdat het onderzoek naar virussen van archaea dus los staat van ziekteprocessen, kan het zich richten op de rol van alle virussen in ecosystemen en evolutie. Quax verkreeg in haar onderzoek inzichten over de virus-gastheer dynamiek van archaea. Zij is een van de weinige pioniers wereldwijd, die infectie- en verspreidingsmechanismen van virussen van archaea probeert te ontrafelen. Haar bevindingen hebben directe implicaties voor theorieën over de evolutie van virussen en archaea, en zijn van belang voor het creëren van een compleet beeld van wat virussen zijn, wat ze doen en waar ze vandaan komen. Het unieke onderzoek van Quax levert een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van dit veld.
Na haar promotie heeft Quax gewerkt in Leuven, en aan de Freiburg Universiteit. Zij is nu associate professor aan het Groningen Biomolecular Sciences and Biotechnology Institute, Rijksuniversiteit Groningen. Daarnaast heeft zij verschillende functies in internationale vakverenigingen. Quax verbindt via deze verenigingen onderzoekers binnen het grotere onderzoeksveld ‘virussen van micro-organismen’. Zij ziet dit als een belangrijke persoonlijke taak. Met enthousiasme bevordert zij samenwerkingen en betrokkenheid van jonge onderzoekers. Quax laat in haar outreach-activiteiten zien dat er veel verschillende virussen zijn die je van elkaar moet onderscheiden. Zij wil duidelijk maken dat veel virussen een duurzame relatie met hun gastheer hebben, een intrinsiek deel van het leven zijn en zelfs positieve effecten op hun gastheer hebben door het metabolisme te veranderen of door hen tegen andere virussen te beschermen. Quax legt op inzichtelijke wijze uit hoe virussen ecosystemen (zoals het humane microbioom) gezond houden en daarmee de evolutie van soorten stimuleren.
De KNAW Beijerinck Premie wordt op 3 maart 2022 uitgereikt tijdens het Dutch Annual Virology Symposium vanuit het Trippenhuis. Quax zal een korte voordracht houden over haar werk. De KNAW Beijerinck Premie wordt jaarlijks uitgereikt aan een jonge onderzoeker die aan een Nederlandse wetenschappelijke instelling excellent virus-georiënteerd onderzoek verricht. De Beijerinck Premie wordt mogelijk gemaakt door het M.W. Beijerinck – Virologie Fonds van de KNAW. Het fonds is opgericht door het echtpaar L.E. den Dooren de Jong ter nagedachtenis van de viroloog Martinus Willem Beijerinck. De premie bedraagt 25.000 euro, te besteden door de winnaar aan virus-georiënteerd onderzoek.