De KNAW heeft 22 nieuwe leden gekozen, waaronder twee buitenlandse. De circa 600 leden van de KNAW zijn vooraanstaande wetenschappers uit alle disciplines. Een lidmaatschap is voor het leven. Op maandag 12 september worden de nieuwe Akademieleden geïnstalleerd.
Hoogleraar middeleeuwse geschiedenis, Radboud Universiteit
Maaike van Berkel (1970) is een van de meest vooraanstaande mediëvisten van haar generatie. Zij onderzoekt de sociale en culturele geschiedenis van het middeleeuwse Midden-Oosten, in het bijzonder machtsrelaties, bestuur en stadscultuur. Van Berkel verwierf internationaal gezag met de manier waarop zij de kloof tussen mediëvistiek van het Westen en het Midden-Oosten overbrugt. Haar meest recente onderzoeksproject is uitgesproken interdisciplinair en actueel. Het richt zich op de manieren waarop bestuurders en onderdanen in het door droogte geteisterde middeleeuwse Midden-Oosten hun onderdanen toch van voldoende water wisten te voorzien. Ook als docent zorgt Van Berkel voor een systematische integratie van niet-westerse perspectieven in het bachelor- en masteronderwijs aan de RU.
Hoogleraar complexe vloeistoffen, Universiteit van Amsterdam
Daniel Bonn (1967) heeft een revolutionaire rol gespeeld in het onderzoek naar complexe vloeistoffen zoals bloed, shampoo of olie. Dankzij hem wordt de fundamentele fysica achter de overgang van dit soort stoffen van vast naar vloeibaar of andersom nu beter begrepen. Dit bevordert ook het begrip van de instabiliteit van bloed in aderen of olie in pijpleidingen. Bonn is tevens een pionier in het onderzoeken van de interactie tussen vloeistoffen en vaste stoffen. Zijn werk heeft grote praktische relevantie. Hij deelt zijn inzichten dan ook met industriële partners en werkt samen met medisch onderzoekers o.a. aan de aerosol-verspreiding van het coronavirus. Bloedspetteranalyse bij forensisch sporenonderzoek en een milieuvriendelijker wijze van het spuiten van pesticiden zijn eveneens toepassingen van zijn werk.
Hoogleraar sociale psychologie en hoogleraar empirische rechtswetenschap, Universiteit Utrecht
Kees van den Bos (1965) onderzoekt maatschappelijke conflicten in onze democratische rechtsstaat. Hiertoe bestudeert hij fundamentele vragen over het ervaren van (on)rechtvaardigheid, onzekerheid en vertrouwen. Hierbij integreert hij de sociale psychologie met empirisch rechtswetenschappelijk onderzoek. Inzichten die voortvloeien uit zijn fundamentele onderzoek worden toegepast in belangrijke maatschappelijke contexten. Zo blijkt onder meer dat wanneer mensen op een rechtvaardige manier behandeld worden dit hun vertrouwen in de democratische rechtsstaat doet toenemen. Omgekeerd wakkert waargenomen onrechtvaardigheid verschillende vormen van radicalisering aan. Van den Bos mengt zich actief in het publieke debat en draagt als adviseur en docent bij aan het begrijpen en voorkomen van radicalisering en polarisatie in coronatijden en andere omstandigheden.
Hoogleraar medische microbiologie, Radboud UMC
Teun Bousema (1977) legt zich erop toe de verspreiding van tropische besmettelijke ziektes zoals malaria beter te begrijpen. Door jarenlang veldonderzoek in onder meer Kenia, Tanzania en Oeganda kon hij aantonen dat de meeste malariabesmettingen veroorzaakt worden door patiënten die zelf geen symptomen hebben, en dat malariapatiënten nog weken nadat zij behandeld zijn besmettelijk blijven. Om deze problemen aan te pakken zette Bousema een succesvolle studie op met medicijnen die er specifiek op gericht zijn besmetting te blokkeren. Ook buiten zijn vakgebied is Bousema zeer actief. Zo was hij medeproducent van een toneelstuk over academische integriteit en helpt hij onderzoeksinstituten en wetenschapsfinanciers bij het verduurzamen van hun werkprocessen.
Hoogleraar ethiek van technologie, Erasmus Universiteit Rotterdam
Annelien Bredenoord (1979) is een internationale pionier op het gebied van de ethische beoordeling van nieuwe biomedische technologie. Met haar team heeft ze een interdisciplinaire methode ontwikkeld om biomedische innovaties op een verantwoorde manier in gezondheidszorg en samenleving te introduceren: ethisch parallelonderzoek. Bijzonder aan deze methode is dat de ethische evaluatie niet achteraf plaatsvindt, maar proactief, voor of tijdens de ontwikkeling van de technologie. Bredenoord heeft niet alleen veelgeciteerde wetenschappelijke publicaties op haar naam staan, maar bracht ook internationaal beleidsadvies over genetische en voortplantingstechnologie uit. Ze is actief in de Nederlandse media over ethische dilemma’s. Sinds 2021 is ze rector magnificus van de EUR, en ze is tevens politiek actief, als fractievoorzitter van D66 in de Eerste Kamer.
Hoogleraar kwantitatieve marketing, Tilburg University
Bart Bronnenberg (1963) heeft op drie gebieden zijn stempel gedrukt op de internationale marketingliteratuur: gemak als factor in aankoopgedrag door consumenten, de vorming van voorkeuren, en online zoekgedrag. Hij toonde bijvoorbeeld aan dat eenmaal gevormde merkvoorkeuren bij consumenten zeer bestendig zijn. Voor ondernemers betekent dit dat vroeg de markt betreden met een nieuw product de moeite loont. Merken die een innovatie later introduceren moeten meer doen om de gunst van kopers te veroveren. Hij werkt momenteel aan consumentenvraagstukken over de transitie naar duurzaam voedsel, en over hoe de beschikbaarheid van tijd of het gebrek eraan de beslissingen van consumenten beïnvloedt. Bronnenbergs internationale reputatie blijkt onder meer uit zijn aanstellingen als associate editor en co-editor bij de prominente tijdschriften op zijn vakgebied: Journal of Marketing Research, Marketing Science en Quantitative Marketing and Economics.
Hoogleraar chemische biologie, Technische Universiteit Eindhoven
Luc Brunsveld (1975) heeft een unieke methode ontwikkeld om eiwitcomplexen als samengestelde eenheden te bestuderen en te manipuleren. Zijn kracht is dat hij synthetische en supramoleculaire scheikunde met elkaar verbindt en weet te vertalen naar actuele biomedische uitdagingen. Zijn werk reikt van fundamentele biofysica en wiskundige concepten tot de ontdekking van nieuwe geneesmiddelen. Brunsveld is mede-oprichter van een innovatieve biotechnologische startup: Ambagon Therapeutics in Eindhoven en San Francisco. Op basis van grensverleggende wetenschappelijke kennis van eiwitinteracties ontwikkelt het bedrijf een nieuwe klasse geneesmiddelen tegen kanker en andere ziekten. Het zeer veelbelovende moleculaire concept maakt de ontwikkeling van een geheel nieuwe klasse van medicijnen mogelijk. Brunsveld toont zich hiermee een valorisator pur sang.
Hoogleraar Chinese taal- en letterkunde, Universiteit Leiden
Maghiel van Crevel (1963) is sinoloog en werkt op het snijvlak van literatuurwetenschap, antropologie en vertaalwetenschap. Zijn onderzoek richt zich op poëzie in de Volksrepubliek China. Via etnografisch veldwerk bestudeert hij in het bijzonder een invloedrijke ‘onofficiële’ dichtcultuur die zich onttrekt aan overheidsrestricties. Die geeft elitaire avantgardisten een stem, maar ook arbeidsmigranten die hun nood klagen over een gruwelijk bestaan. Van Crevel heeft van die onofficiële publicaties in de Universiteitsbibliotheek Leiden een unieke collectie aangelegd die online toegankelijk is. Poëzie krijgt in China vorm op het kruispunt van politiek, esthetiek en samenleving. Van Crevel geldt internationaal als een pionier bij de verkenning van dat complexe krachtenveld.
Hoogleraar biofysica van fotosynthese, Vrije Universiteit Amsterdam
Het werk van Roberta Croce (1968) is van grote betekenis voor een beter begrip van fotosynthese, het proces waarmee planten, algen en bacteriën zonlicht gebruiken om kooldioxide om te zetten in biomassa. Croce bestudeert op moleculair niveau hoe organismen dit proces optimaliseren in verschillende omgevingsomstandigheden en zich beschermen tegen schade door allerlei vormen van abiotische stress. Deze fundamentele kennis is van groot belang voor het veredelen van voedselgewassen, zodat deze zich kunnen aanpassen aan een veranderend klimaat. Ook is fotosynthese in planten een inspiratiebron voor menselijk gebruik van zonne-energie. Croce geniet internationaal gezag en trekt talent aan van over de hele wereld. Ze heeft jonge wetenschappers begeleid uit twintig verschillende landen.
Hoogleraar reasoning and argumentation, and their history, Vrije Universiteit Amsterdam
De belangrijkste werkterreinen van Catarina Dutilh Novaes (1976) zijn argumentatie en cognitie & redenering. Op deze gebieden publiceerde zij een omvangrijk oeuvre dat uitblinkt in originaliteit, inzicht, elegantie en de vindingrijkheid waarmee zij verschillende domeinen met elkaar verbindt en historische, conceptuele, cognitieve en empirische thema’s met elkaar verweeft. Haar onderzoek over argumentatie draagt bij aan het maatschappelijk debat over onderwerpen als vaccinatie, gender en race. Niet alleen in haar onderzoek is Dutilh Novaes vernieuwend, als opleidingsdirecteur van de researchmaster geesteswetenschappen aan de VU heeft zij ook het onderwijs hervormd, met name door meer ruimte te maken voor interdisciplinaire benaderingen van geesteswetenschappelijk onderzoek. Daarmee is dit programma een aandrijver van vernieuwing in het onderwijs aan de VU.
Hoogleraar mechanica van materialen, Technische Universiteit Eindhoven
Marc Geers (1964) bestudeert de mechanica van uiteenlopende materialen zoals metalen, composieten, keramiek, papier en metamaterialen. Hij onderzoekt op een fundamenteel theoretisch niveau de relatie tussen structuur en eigenschappen, gebruikt geavanceerde numerieke methoden om de mechanica, schade en breuk beter te begrijpen en heeft nieuwe meet- en testmethoden ontwikkeld om materialen te karakteriseren. De maatschappelijke relevantie van Geers’ werk wordt onderstreept doordat het vrijwel volledig is geworteld in industriële problemen, terwijl het wel van het hoogste wetenschappelijke niveau is. Om nieuwe generaties materiaalkundigen adequaat op te leiden nam Geers het initiatief voor een uniek Multi-Scale lab. Hier kunnen studenten met de allernieuwste apparatuur leren testen, meten, experimenteren en modelleren op krachtschalen van kilonewtons tot nanonewtons.
Hoogleraar politicologie en hoogleraar Politics of Security Cultures, Universiteit van Amsterdam
Marieke de Goede (1971) is een prominente onderzoeker op het snijvlak van sociale en geesteswetenschappen, met een focus op het gebruik van financiële gegevens voor veiligheidspraktijken. Ze publiceerde vernieuwend onderzoek naar de financiering van terroristische activiteiten en de praktijken en regelgeving om deze geldstromen te blokkeren. Hiervoor wist ze toegang te krijgen tot banken, financiële inlichtingendiensten, en rechterlijke organisaties. Om nieuw licht te werpen op de politiek en infrastructuur van financiële veiligheid, gebruikte ze originele theorievorming die kritische veiligheidsstudies combineert met Science-and-technology studies. De Goede inspireert collega’s, promovendi en studenten met haar scherpe inzichten en intellectuele openheid. Als bestuurslid van debatcentrum SPUI25 stimuleerde ze het debat tussen wetenschappers en een breed publiek. De Goede is sinds 2022 decaan van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam, waar ze bij wil dragen aan een veilig, gelijkwaardig en divers werk- en studieklimaat.
Hoogleraar engineering systems design, Technische Universiteit Delft
De verdiensten van Paulien Herder (1971) liggen op het grensvlak van ingenieurswetenschappen en onderzoek naar socio-economische impact van technologie en beleid voor verantwoorde en efficiënte implementatie. Ze heeft een uitstekende wetenschappelijke reputatie, onder meer dankzij een belangrijke bijdrage aan socio-technische kennis over ontwikkeling en integratie van energie-infrastructuren en grootschalige energieopslag. Daarnaast beschikt Herder over een groot talent om mensen met uiteenlopende achtergronden – zowel qua discipline als maatschappelijk − met elkaar te verbinden en hen te inspireren tot vruchtbare samenwerking. Zo is ze Captain of Science van de Topsector Energie en is ze bestuurslid van het groeifondsprogramma GroenvermogenNL, het grootste innovatieprogramma ooit in Nederland voor duurzame waterstof en chemie.
Hoogleraar gliabiologie van hersenziekten, UMC Utrecht
Elly Hol (1966) behoort tot de nog kleine maar groeiende groep neurowetenschappers die zich toeleggen op de biologie van glia. Dit zijn niet- neuronale cellen die een cruciale rol spelen bij het gezond houden van ons brein. Ze fungeren als stamcellen en immuunsysteem, maar kunnen ook ontsporen. Hol publiceerde een aantal zeer veel geciteerde artikelen, waarin ze een correlatie blootlegt tussen bepaalde proteïnen in het menselijk brein en gliacellen die een rol spelen bij het ontstaan van hersentumoren en ziektes zoals Alzheimer en epilepsie. Hol is een belangrijke inspiratiebron voor jonge onderzoekers, onder meer via het landelijke Glia-netwerk dat zij leidt en via persoonlijke mentoraten voor jonge vrouwelijke onderzoekers.
Hoogleraar fotofysica en opto-elektronica, Rijksuniversiteit Groningen
Maria Antonietta Loi (1973) heeft twee wereldrecords op haar naam staan: dat van de best presterende zonnecel, gemaakt met quantumdots en gemaakt met ‘Sn gebaseerde perovskieten’ – een goedkoop basismateriaal voor efficiente zonnepanelen. Loi beschikt over de perfecte combinatie van creativiteit, visie en transdisciplinaire kennis die nodig is om de zonnecel van de toekomst te maken. Door fysische principes bloot te leggen en materialen tot op de nanoschaal te manipuleren vertaalt ze fundamentele fysica in concepten die bruikbaar zijn voor de energietransitie. Haar werk heeft patenten, startups en een nauwe samenwerking met de industrie opgeleverd. Loi is daarnaast een gepassioneerd en kundig opleider. Haar promovendi ronden hun promotie steevast binnen de nominale vier jaar af, haar postdocs vinden uitstekende posities.
Hoogleraar Anthropology of Science, Universiteit van Amsterdam
Amade M’charek (1967) onderzoekt de relatie tussen wetenschap en samenleving, met een speciale aandacht voor genetica en genetische diversiteit. In haar vakgebied heeft ze internationale bekendheid gekregen omdat ze zowel de genetica en het forensisch onderzoek, als ook vraagstukken rond diversiteit en ‘ras’ op een vernieuwende en tegendraadse manier onderzoekt. Daarbij bekijkt ze het begrip ras niet als een cultureel-politiek idee, maar verkent ze het als een praktijk die in verschillende contexten zoals laboratoria, forensisch onderzoek, gezondheidszorg vorm wordt gegeven. Geïnspireerd door de forensische methode heeft M’charek een nieuwe onderzoekslijn ontwikkeld naar de ‘grensdoden’ die aanspoelen op de kusten van Europa en Afrika. Aan de hand van de vraag hoe die lichamen daar terecht zijn gekomen onderzoekt ze migratie en dood in relatie tot het leven en middelen van bestaan. Daarbij besteedt ze aandacht aan postkoloniale praktijken zoals de winning van fosfaten, de visserij op zeesponzen, de teelt van tomaten, de rol van water en het achterlaten van industrieel afval. M’charek’s werk figureert regelmatig in de (inter)nationale media, en haar stem is vaak te horen in het publieke debat als columnist en spreker.
Hoogleraar structurele membraanbiologie, Rijksuniversiteit Groningen
Dirk Slotboom (1971) is gespecialiseerd in het verklaren en manipuleren van membraantransport in bacteriën en zoogdiercellen. Hij vestigde zijn reputatie door de ontdekking van een nieuw verplaatsingsmechanisme, waarbij één eiwitcomponent de membraan vervormt, waardoor een tweede eiwit in de membraan kan kantelen, om zo een stof van buiten de cel naar binnen te halen. In zijn werk combineert hij biochemische, biofysische en microbiologische methoden, maar Slotbooms interesse reikt ver buiten zijn eigen vakgebied. Zo probeert hij samen met synthetisch chemici stoffen te ontwikkelen die membraantransport kunnen remmen, en uiteindelijk mogelijk als antibioticum kunnen dienen. Hij is een voortreffelijk, meerdere malen bekroond docent en één van de architecten van een geheel nieuw multidisciplinair curriculum voor de opleiding Life Science and Technology aan de RUG. Het programma voorziet in een grote behoefte bij zowel studenten als werkgevers.
Hoogleraar logica en epistemologie, Universiteit van Amsterdam
Sonja Smets (1971) is een van de meest invloedrijke filosofen in Nederland. Haar werkveld is informatiedynamica, wat zowel de klassieke informatie als kwantuminformatie omvat. Daarin staat de vraag centraal hoe mensen en machines hun kennis en overtuigingen herzien op grond van nieuwe informatie. Een actueel thema, dat relevant is voor hedendaagse epistemologie, computerwetenschappen en de samenleving als geheel. Smets verbreedde de focus van de informatiedynamica. Niet alleen individuen, maar ook groepen worden nu onderzocht, zodat ‘kuddegedrag’ beter kan worden begrepen. Smets zoekt de aansluiting met logica, waarschijnlijkheidsleer, theorieën over leerprocessen, sociale epistemologie en speltheorie. Als voormalig directeur van het Amsterdamse Institute for Logic, Language and Computation verbond ze fundamenteel met toegepast onderzoek, en ontwikkelde ze outreachprogramma’s voor middelbare scholen.
Hoogleraar translationele tumorimmunologie, Radboud UMC
Jolanda de Vries (1968) zet zich in voor de toepassing van inzichten uit het fundamenteel biomedisch onderzoek in patiëntenzorg. Ze leverde een belangrijke bijdrage aan een nog experimentele behandelwijze, waarbij cellen uit het immuunsysteem van een patiënt worden geactiveerd om kanker te bestrijden (immunotherapie). Haar onderzoek richt zich ook op het voorkomen van kanker bij patiënten met een zeer hoge kans op kanker. Daarnaast maakt ze gebruik van geavanceerde beeldvormende technieken om de werking van het immuunsysteem van patiënten met kanker te bestuderen. De Vries is een veelgevraagd spreker, zette uitwisselingsprogramma’s op voor jonge wetenschappers en beschikt over een uitstekend internationaal netwerk. Dat heeft haar in staat gesteld een ijzersterk en divers team om zich heen te verzamelen, waarvan nog veel verwacht wordt.
Hoogleraar quantuminformatie, Technische Universiteit Delft
Stephanie Wehner (1977) begon als hacker, en gaat nu de wereld voor met haar pioniersonderzoek en enthousiasmerende visie op een toekomstig quantuminternet. Zo’n internet maakt gebruik van quantumeffecten als verstrengeling en niet-lokale interacties om nieuwe, veilige en snelle vormen van communicatie te realiseren. Door disciplines als fundamentele fysica en computerwetenschappen met elkaar te verbinden heeft Wehner het vakgebied van de quantuminformatie opnieuw vormgegeven. Zij geeft leiding aan het Europese onderzoek naar een quantuminternet, initieerde een succesvolle interdisciplinaire conferentie en zette een interdisciplinair onderwijsprogramma op. Wehner draagt haar visie met bevlogenheid uit via (Tedx-)lezingen en interviews met internationale media.
Hoogleraar politieke wetenschappen, School of Public and International Affairs, University of Georgia (VS)
Cas Mudde (1967) is een van de meest gezaghebbende Nederlandse politicologen in het buitenland. Zijn vakgebied is het onderzoek naar extremisme, populisme en politieke partijen. Hij publiceerde enkele invloedrijke boeken, waaronder Populist Radical Right Parties in Europe, dat met prijzen werd overladen. Mudde initieerde een herijking van de begrippen populisme en radicaal-rechts. Zo ziet hij radicaal-rechts niet langer als fundamenteel tegengesteld aan de waarden van de liberale democratie maar als een radicale interpretatie van enkele kernwaarden. Mudde zet zich in om wereldwijde expertise op het gebied van extremisme bijeen te brengen. Zo was hij mede-oprichter van de Standing Group on Extremism & Democracy binnen de European Consortium for Political Research (ECPR).
Divisiehoofd Structural Studies, MRC Laboratory of Molecular Biology, Cambridge (UK)
Sjors Scheres (1975) is een snel rijzende ster in de structurele biologie. Hij maakte school door de driedimensionale structuur van eiwitcomplexen tot op de atomaire schaal vast te leggen. Een revolutionaire mijlpaal, waarvoor Scheres cryo-elektronenmicroscopie gebruikte. Hierbij wordt biologisch materiaal zo snel ingevroren dat de structuur onder de microscoop goed zichtbaar blijft. Scheres ontwikkelde een algoritme om de verkregen beelden te verwerken. Inmiddels maken de meeste structurele biologen gebruik van cryo-elektronenmicroscopie, én van de door Scheres ontwikkelde software. Een beter begrip van eiwitten is indirect van belang voor menselijke gezondheid. Eiwitten worden de werkpaarden van levende cellen genoemd, ze zijn cruciaal om cellen in leven te houden.