NWO heeft in totaal aan 188 onderzoekers uit de volle breedte van de wetenschap Veni-financiering van maximaal 280.000 euro toegewezen. Vijf daarvan zijn verbonden met de KNAW. De laureaten kunnen met het bedrag de komende drie jaar hun eigen onderzoeksideeën verder ontwikkelen.
Wie zijn de vijf onderzoekers, waar gaat hun onderzoek over en aan welk KNAW-instituut zijn zij verbonden?
Laurien Vastenhout, Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD)
‘Gemengd gehuwden’ en hun families worden in tijden van bezetting, oorlog en genocide vaak als een bedreiging voor stabiele en homogene samenlevingen gezien. Aan de hand van ‘Joods’/‘niet-Joods’ ‘gemengd gehuwden’ in West-Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog, bestudeert dit project de handelingsruimte van deze echtparen en hun zoektocht naar veiligheid. Centraal staat de manier waarop ‘gemengd gehuwden’ met hun nieuwe status omgingen en welke overlevingsstrategieën zij ontwikkelden. De rol van familienetwerken wordt hierin onderzocht. Daarmee biedt dit project een nieuw perspectief op verwantschap en familienetwerken tijdens crises, een perspectief dat ook buiten de geschiedschrijving van de Holocaust van belang is.
Sven Teurlincx, Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW)
Gezond water is van levensbelang, zo erkennen de duurzame ontwikkelingsdoelen en (inter)nationaal beleid. Maar de kwaliteit van water wordt bedreigd door algenbloei. Als we op tijd op de hoogte zijn van een aankomende bloei kunnen we verlies van waardevolle diensten van water voorkomen, zoals drinkwater of zwemwater. In dit project gebruik ik een combinatie van slimme sensoren, kunstmatige mini-meertjes en computermodellen. De fysiek-digitale tweelingen (‘Digital Twins’) van meren en modellen helpen het waterbeheer om in de toekomst te kijken en daarop te reageren om water te beschermen voor mensen en natuur.
Frederic Michon, het Nederlands Herseninstituut
Leren van anderen is een fundamentele bouwsteen van onze samenlevingen, culturen en van wie wij zijn. Gevaar leren mijden door anderen te observeren –bijvoorbeeld, zich niet op een brug wagen na anderen te hebben zien vallen- kan letterlijk een levensveranderende gebeurtenis zijn. Toch weten we weinig over hoe het waarnemen van andermans tegenslagen onze representaties van de wereld verandert en wordt geïntegreerd in ons geheugen. Ik zal onderzoeken - bij mensen en knaagdieren - hoe gecoördineerde activiteit in de hippocampus (een hersencircuit voor geheugen- en emotieverwerking) bijdraagt en noodzakelijk is voor ons vermogen om te leren van anderen observeren.
Paolo Papale, het Nederlands Herseninstituut
Een fundamentele vraag in de neurowetenschappen is hoe de activiteit van visuele neuronen verandert tijdens leren. Onze visuele waarneming wordt sterk beïnvloed door onze subjectieve ervaringen. Een getrainde vogelaar ziet bijvoorbeeld subtiele verschillen tussen soorten die voor het ongetrainde oog verborgen blijven. Dit project zal deze vraag beantwoorden door de activiteit te meten van duizenden neuronen in de hersenen van apen terwijl zij getraind worden met natuurlijke visuele stimuli. Daarnaast zal het project met microstimulatie van neuronen, kunstmatige intelligentie, en geavanceerde decoderingsanalyses testen of en hoe subjectieve ervaringen direct in de hersenen opgewekt kunnen worden.
Robin van der Weide, het Hubrecht Instituut
De functie en identiteit van cellen wordt grotendeels bepaald door welke genen aan of uit staan. Dit wordt gereguleerd door de verpakking van DNA en waar het zich in de celkern bevindt. In cellen van gewervelde dieren bevinden inactieve genen zich aan de rand van de celkern. Deze typische organisatie is echter omgekeerd in de staafjes in de netvliezen van nachtdieren: actieve genen bedekken nu de rand. Ik ga deze onconventionele genoomorganisatie bestuderen - gebruikmakend van unieke technologieën en innovatieve modellen - om de evolutie van genregulatie op te helderen. Dit zal helpen bij het ontwikkelen van nieuwe gentherapieën.
Het NWO-Talentprogramma geeft onderzoekers de vrijheid om vanuit creativiteit en passie eigen onderzoek te doen. Het programma stimuleert vernieuwing en nieuwsgierigheid. Vrij onderzoek draagt bij aan en bereid ons voor op de maatschappij van morgen. Daarom zet NWO in op een diversiteit aan wetenschappers, domeinen en achtergronden. Veni maakt samen met de Vidi- en Vici-beurzen deel uit van het Talentprogramma.