Het KNAW Fonds Ecologie ondersteunt ecologisch veldwerk in binnen- en buitenland en ecologisch onderzoek in het buitenland, verricht door jonge onderzoekers. Kat Bebbington (docent gedragsecologie, Wageningen University and Research) en Ronja Knippers (promovendus coëxistentie tussen mens en dier, Universiteit Utrecht) zijn twee van de onderzoekers die dit jaar een beurs ontvingen. Zij vertellen op welke manier het fonds aan hun onderzoek bijdraagt.
Ga direct naar: navigatie
Ga direct naar: inhoud
Interview ontvangers KNAW Fonds Ecologie: van bruine muisvogels tot 'crop raiders'.
Wat hoop je te ontdekken tijdens je onderzoek/veldwerk?
Kat: 'Ik hoop te ontdekken hoe vogels die in een groep leven er maximaal profijt van hebben om bij elkaar te kruipen maar daarbij tegelijkertijd zo min mogelijk risico's lopen. Bij tal van soorten kruipen dieren bij elkaar om warm te blijven. Pinguïns zijn daar een bekend voorbeeld van, maar dit gedrag komt voor bij veel vogels, zoogdieren en zelfs reptielen. Hoewel warm blijven essentieel is om energie vast te houden, lopen dieren bij dergelijk nauw contact een extreem hoog risico om via elkaar infectieziekten op te lopen. Bij dit project doe ik onderzoek naar het gezamenlijk overnachten ('roesten') van bruine muisvogels, een vogelsoort die voorkomt in zuidelijk Afrika. Ik ga eerst kijken naar het verband tussen groepsgrootte en diverse maten van gezondheid en ziekte, en vervolgens testen of muisvogels hun gedrag kunnen aanpassen om enerzijds de energievoordelen te maximaliseren en anderzijds het risico van infecties op roestplaatsen te minimaliseren.'
Ronja: 'Tijdens mijn onderzoek probeer ik de complexe relatie tussen mensen en dieren rond inheemse dorpen in het regenwoud van Suriname te ontrafelen. Ik kijk naar dieren die op landbouwgrondjes gewassen eten of vernietigen, ook wel crop raiders genoemd. Door conflict tussen mensen en crop raiders komt de voedselzekerheid voor dorpsbewoners en de bescherming van wilde dieren in het gedrang. De relatie tussen mens en dier wordt onder andere beïnvloed door de angst die dieren hebben voor mensen en predatoren. Op landbouwgronden staat veel aantrekkelijk voedsel voor dieren, maar tegelijkertijd lopen ze ook een groter risico om een mens, die misschien wel op zoek is naar avondeten, tegen het lijf te lopen. Dieren maken dus een moeilijke afweging over waar ze het beste kunnen gaan eten. De drijfveren die aan dit diergedrag ten grondslag liggen zijn nog slecht begrepen. Met mijn onderzoek probeer ik dit te doorgronden en zo te bouwen aan een vreedzamere samenleving tussen mens en dier, zowel in Suriname als daarbuiten. '
'Met mijn onderzoek probeer ik (...) te bouwen aan een vreedzamere samenleving tussen mens en dier, zowel in Suriname als daarbuiten.'
Kat Bebbington
Wat voor mogelijkheden biedt het KNAW Fonds Ecologie voor jouw onderzoek/veldwerk?
Kat: 'Om mijn ideeën over de kosten en baten van gemeenschappelijke roestplaatsen te toetsen, is gedetailleerd onderzoek van fysiologie en gedrag nodig. Bij dieren in gevangenschap gaat dit veel gemakkelijker. Dankzij de beurs van het Fonds Ecologie heb ik op mijn onderzoekslocatie in Eswatini (zuidelijk Afrika) een aantal volières kunnen bouwen, waar ik groepen muisvogels tijdelijk kan onderbrengen in hun natuurlijke omgeving. Zo kan ik testen in hoeverre hun gedrag - zoals het vermijden van besmette soortgenoten, het ontluizen en ontmijten van elkaar, en intens sociaal contact (muisvogels kussen elkaar heel graag!) - afhangt van de groepsgrootte en de omgevingstemperatuur.'
Ronja: 'De peperdure vluchten die nodig zijn om de inheemse dorpen te bereiken kon ik zonder het KNAW Fonds Ecologie niet bekostigen. Met het komende veldwerk breid ik mijn dataset enorm uit, wat de impact van mijn onderzoek zal vergroten. De inheemse dorpen die ik ga bezoeken leven al duizenden jaren samen met de natuur om hen heen, maar door onder andere klimaatverandering en (illegale) houtkap en mijnbouw staat die verhouding onder druk. Omdat ze zo afgelegen liggen, worden deze gemeenschappen alleen vaak niet meegenomen in wetenschappelijk onderzoek. Een weelde aan kennis wacht hier om gepubliceerd te worden, zodat iedereen kan leren over deze bijzondere plekken en er aandacht komt voor de problemen waar bewoners mee kampen.'
'Over vijf jaar is deze beurs van het KNAW Fonds Ecologie hopelijk een springplank geweest om (...) boeiende nieuwe mechanismen te ontdekken, zowel gedragsmatige als fysiologische, die kunnen helpen om dierpopulaties gezond te houden.'
Ronja Knippers
Hoe staat het over vijf jaar met jouw ecologisch onderzoek?
Kat: 'Omgaan met een verhoogd ziekterisico is waarschijnlijk een van de grootste knelpunten in de evolutie van sociaal gedrag bij dieren. Als mensen hebben we de afgelopen jaren aan den lijve ervaren hoe socialiteit en de verspreiding van ziekten met elkaar samenhangen, maar ik heb het gevoel dat we als wetenschappers nog veel kunnen leren over de eigenschappen waardoor dieren die in groepen leven beter met besmettelijke ziekten kunnen omgaan. Over vijf jaar is deze beurs van het KNAW Fonds Ecologie hopelijk een springplank geweest om dit onderwerp nader te onderzoeken en liefst boeiende nieuwe mechanismen te ontdekken, zowel gedragsmatige als fysiologische, die kunnen helpen om dierpopulaties gezond te houden.'
Ronja: 'Over vijf jaar ligt mijn proefschrift op tafel, waar iedereen in kan lezen hoe het samenleven tussen mens en dier in Suriname er precies uit ziet. Belangrijker nog, er staan lessen in over hoe conflict tussen mens en dier omgevormd kan worden naar 'coexistence'. Deze lessen kunnen dan niet alleen in Suriname gebruikt worden in het natuurbeleid, maar overal waar mensen en crop raiders in het regenwoud met elkaar samenleven. Ik zet nu al de eerste stappen om mijn resultaten ook daadwerkelijk te gaan implementeren. Dan kun je bijvoorbeeld denken aan lokale onderwijsprogramma’s en projecten om de schade door wilde dieren te verminderen. Ik hoop hier over vijf jaar nog steeds druk mee bezig te zijn en zo veel mogelijk impact te hebben gemaakt op natuurbescherming en voedselzekerheid in de regio.'
Lees ook
- Nieuwsbericht
Interview | Neerslag en het toendra-ecosysteem & Bodementing en de herintroductie van plantensoorten
Vijftien jonge onderzoekers kunnen in 2023 ecologisch veldwerk uitvoeren in Nederland, of onderzoek doen aan een universiteit in het buitenland, met een financiële bijdrage vanuit het KNAW Fonds Ecologie. Wat voor veldwerk doen zij? Twee onderzoekers aan het woord.
Bekijk nieuwsbericht
Meer over het KNAW Fonds Ecologie
- Aanvragen:Gaat open 1 oktober 2025
KNAW Fonds Ecologie
Jonge wetenschappers die onderzoek doen op het gebied van ecologie kunnen een aanvraag indienen van maximaal 9.000 euro ter tegemoetkoming van ecologisch veldwerk in binnen- en buitenland of ecologisch onderzoek in het buitenland.
Bekijk fonds