Twaalf veelbelovende onderzoekers ontvangen de KNAW Early Career Award 2024

Domein Gedrags-, Maatschappij- en Rechtswetenschappen

Lonneke Lenferink
Universitair docent, Universiteit Twente, Faculteit Behavioural, Management and Social Sciences
Lonneke Lenferink onderzoekt rouw en verstoorde rouwklachten bij volwassenen en kinderen. Haar onderzoek richt zich op het verlies van een dierbare bij een natuurlijke dood, maar ook op rouw in uitzonderlijke situaties zoals bij langdurige vermissing, moord, een verkeersongeval, de MH17-vliegramp of de COVID-pandemie. Lenferink brengt originele invalshoeken en nieuwe onderzoeksmethoden naar het wetenschappelijke veld. Zo maakt zij binnen haar vakgebied als eerst gebruik van een methodologie waarbij deelnemers worden gevraagd gedachten en gevoelens bij te houden om langdurige rouw in het dagelijks leven te beoordelen en behandelen. Ook onderzoekt ze hoe rouw bij ouders en kinderen op elkaar inwerkt. De resultaten van haar onderzoeken verspreid zij in samenwerking met Fonds Slachtofferhulp via de publieke website www.rouwbehandeling.nl, die zij samen ontwikkelde met Fonds Slachtofferhulp.
 
Tine Molendijk
Universitair hoofddocent, Nederlandse Defensie Academie, Faculteit Militaire Wetenschappen
Welke psychologische schade kunnen militairen oplopen wanneer hun morele of ethische overtuigingen geweld wordt aangedaan? Tine Molendijk bestudeert de sociale en psychologische impact van geweld en morele dilemma’s binnen de krijgsmacht. De kern van haar werk is beter begrijpen hoe oorlog en militaire operaties het leven van mensen raken. Onderdeel hierin is het reflecteren op de morele, psychologische en sociale implicaties van alle vormen van geweld. Dit varieert van bovenmenselijke veerkracht tot onmenselijke vernietiging. Zo draagt Molendijk bij aan het beter belichten en bevatten van de werkelijke tol die oorlog eist.  
 
Alberto Quintavalla
Universitair docent, Erasmus Universiteit, Erasmus School of Law
Alberto Quintavalla onderzoekt de impact van kunstmatige intelligentie (AI) op het volledige spectrum van mensenrechten. Daarnaast onderzoekt hij ook de milieurisico’s van AI. Door deze belangrijke vakgebieden te integreren met het recht, creëert hij waardevolle inzichten op Europees en internationaal niveau. Quintavalla legt namelijk bruggen tussen theoretische inzichten en de praktische aspecten van Europees beleid, wat essentieel is voor het ontwikkelen van effectief Europees recht en beleid voor AI, milieubeleid en mensenrechten. Ook weet hij zijn inzichten op een toegankelijke manier over te brengen aan rechtsgeleerden, wat Quintavalla’s werk van grote waarde maakt voor zowel academici als juristen in de praktijk.

Domein Geesteswetenschappen

Trude Dijkstra
Universitair Docent Boekwetenschap, Universiteit van Amsterdam, Faculteit Geesteswetenschappen
Welke rol had drukwerk in vroege ontmoetingen tussen Europa en Azië? Trude Dijkstra ontwikkelde een innovatieve benadering voor de studie van drukwerk in het zeventiende-eeuwse Europa. Door boekwetenschap te combineren met medische én wetenschapsgeschiedenis, brengt Dijkstra in kaart hoe drukwerk, culturele uitwisseling en intellectuele geschiedenis samenhangen. Zo geeft haar werk inzicht in hoe kennis in verschillende culturen werd verspreid en verankerd door de jaren heen.  Dijkstra’s onderzoek leidde tot baanbrekende nieuwe inzichten in vroegmoderne interculturele contacten tussen China en Europa. Met haar innovatieve ideeën verlegt Dijkstra de grenzen binnen haar vakgebied Boekwetenschap.
 
Anna Moles
Universitair Docent Mediterrane Archeologie en Menselijke Osteoarcheologie, Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit der Letteren
Welke impact hebben grootschalige sociale veranderingen op individuele levens en groepen mensen? De integratie in het Romeinse Rijk en de introductie van het Christendom zijn voorbeelden van deze veranderingen. Om op dergelijke vragen antwoord te krijgen onderzoekt archeoloog Anna Moles menselijke skeletresten. Hiervoor werkt zij zowel met natuurwetenschappelijke methoden als met archeologische en historische data. Haar werkveld richt zich met name op het Middellandse Zeegebied, meer specifiek Griekenland. Daarnaast werkt Moles ook aan een onderzoek over middeleeuws Nederland en de Maya-beschaving. Met haar onderzoek slaat ze een brug tussen natuurwetenschap en geesteswetenschappen, en levert ze een historisch perspectief op huidige maatschappelijke vraagstukken, zoals de relatie tussen gezondheid, dieet, leeftijd, gender en sociale status.
 
Marthe Stevens
Universitair docent, Radboud Universiteit, afdeling Wijsgerige ethiek en politieke filosofie en de Interdisciplinary Hub for Digitalization and Society
Van gezondheidsapps op je telefoon tot leerlingvolgsystemen op basisscholen: de digitalisering van de zorg en het onderwijs is in volle gang. Marthe Stevens bestudeert het gebruik van nieuwe technologie in onze samenleving. Door inzichten uit de techniekfilosofie, kritische data studies, en wetenschap- en techniek studies met elkaar te combineren, reflecteert Stevens op de maatschappelijke gevolgen van technologische innovaties. Haar werk helpt zowel onderzoekers beter te begrijpen hoe digitalisering werkt, als het bredere publiek te laten inzien wat de risico's zijn als grote technologiebedrijven te veel macht krijgen. Zo draagt Stevens werk bij aan verantwoorde digitalisering en het inperken van de invloed van Big Tech op onze levens.

Domein Medische, Medisch-biologische en Gezondheidswetenschappen

Jonne Doorduin
Technisch geneeskundige en universitair docent, Radboud universitair medisch centrum, afdeling Intensive Care
Jonne Doorduin onderzoekt ademhalingsproblemen en kunstmatige ademhaling op de intensive care en bij mensen met een spierziekte. Een van zijn belangrijkste bevindingen is dat ademhalingsspieren bij aangeboren spierziekten opvallend kunnen afwijken van de spierkracht in de ledematen. Hierdoor weten we nu dat regelmatige controle van de ademhalingsfunctie bij deze patiënten essentieel is. Met zijn kennis van zowel de geneeskunde als technologie ontwikkelt Doorduin innovatieve ideeën die ook werkelijk klinisch toegepast worden. Zijn oplossing om met de echografie de ademhalingsspieren te meten is daar een voorbeeld van. Ook vergroot Doorduin de zichtbaarheid van zijn vak, door bijvoorbeeld met Spierziekten Nederland voorlichting te geven aan patiënten met een spierziekte en ademhalingsproblemen.
 
Suzanne Fustolo-Gunnink
Onderzoeker, Sanquin Bloedvoorziening, Klinische epidemiologie en geneeskunde, Amsterdam
Suzanne Fustolo-Gunnink onderzoekt hoe de transfusie van bloedplaatjes in te vroeg geboren kinderen het beste kan plaatsvinden. Sommige prematuur-geboren baby’s hebben een tekort aan bloedplaatjes, waarvoor ze behandeld kunnen worden met transfusies met bloedplaatjes om daarmee bloedingen te voorkomen. Fustolo-Gunnink heeft aangetoond dat, verassend genoeg, het geven van minder in plaats van meer bloedplaatjes, leidt tot betere uitkomsten. Hierdoor is de behandelingsstrategie van deze kwetsbare patiëntengroep aangepast. Sindsdien zette Fustolo-Gunnink een internationaal onderzoeksnetwerk op dat Europese studies uitvoert en richtlijnen ontwikkelt. Daarnaast brengt zij vanuit de complexiteitswetenschap experts uit verschillende disciplines samen. Samen ontwikkelen ze praktische handreikingen die kunnen worden toegepast in medisch onderzoek en richtlijnontwikkeling.
 
Kak Khee Yeung
Vaatchirurg, Amsterdam UMC, Vrije Universiteit
Kak Khee Yeung combineert klinisch vakmanschap met grensverleggend wetenschappelijk onderzoek naar aneurysma’s. Een aorta-aneurysma is een verwijding van de lichaamsslagader die kan scheuren, wat helaas tot meer dan tachtig procent van de gevallen leidt tot overlijden. Op dit moment is het niet mogelijk om te voorspellen of een aneurysma kan scheuren. Ook is er geen medicatie beschikbaar om een gescheurd aneurysma te behandelen. Yeung richt zich op het vinden van zogenaamde biomarkers (meetbare indicatoren) in het lichaam, die het ziekteverloop bij vaatpatiënten met een aorta-aneurysma kunnen voorspellen. Yeung onderzoekt veel methoden om tot meer inzicht te komen; van het opzetten van een biobank met cellijnen en klinische data van duizend verschillende patiënten tot het creëren van in-vitro 3D-modellen en het gebruiken van kunstmatige intelligentie.

Domein Natuur- en Technische Wetenschappen

Christian Büll
Universitair Docent Biomoleculaire Chemie, Radboud Universiteit, Instituut voor Moleculen en Materialen
Christian Büll heeft een innovatieve methode ontwikkeld om menselijke mucines, grote eiwitten bedekt met complexe suikermoleculen genaamd glycanen, te produceren en te bestuderen. Mucines beschermen de binnenkant van diverse organen, zoals de darm, en spelen een belangrijke rol in de interactie met het darmmicrobioom, een verzameling van verschillende bacteriën in de darmen. Voorheen was het moeilijk om deze moleculen te onderzoeken omdat ze lastig na te maken waren door hun complexe structuur. Büll  ontdekte dat glycanen speciale patronen vormen die herkend worden door bepaalde immuuncellen. Met deze ontdekking kan verder worden onderzocht hoe deze suikerstructuren informatie doorgeven aan ons immuunsysteem en zo onze gezondheid beïnvloeden. Büll hoopt met deze technologie biologische geneesmiddelen te ontwikkelen die in samenwerking met de darmflora en het immuunsysteem de gezondheid van de mens de versterken.
 
Antoni Forner-Cuenca
Universitair hoofddocent, Technische Universiteit Eindhoven, Department of Chemical Engineering and Chemistry
Antoni Forner-Cuenca doet onderzoek naar de opslag en omzetting van elektrochemische energie. Hierbij richt hij zich met name op het ontwerp, de ontwikkeling en toepassing van nieuwe functionele materialen en systemen met een sterke focus op elektrodes. Oftewel: materialen die elektriciteit geleiden en overbrengen in elektrochemische systemen en processen. Een van Forner-Cuenca’s belangrijkste doorbraken is het maken van speciale poreuze elektroden, materialen die stroom geleiden en kleine gaatjes hebben, waardoor chemische reacties efficiënter verlopen. Hij ontwikkelde een nieuwe techniek om deze elektroden te produceren, iets wat voorheen niet mogelijk was. Forner-Cuenca hecht veel waarde aan de vertaling van fundamentele kennis uit zijn wetenschappelijk onderzoek naar concrete toepassingen voor energieopslag en -conversie.
 
Tijs Karman
Universitair docent Theoretical and Computational Chemistry, Radboud Universiteit, Instituut voor moleculen en materialen
Tijs Karman bedacht dat het mogelijk moet zijn om verlies van moleculen door botsingen te voorkomen via het afschermen door middel van microgolven. Een microgolf is een elektromagnestische straling. Het principe van Kareman wordt nu gebruikt in onderzoek met moleculen die gekoeld worden tot zo dicht mogelijk bij het absolute nulpunt. Karman doet onderzoek naar deze ultrakoude moleculen, die hij rond één nanokelvin bestudeert. Bij nanokelvin-temperaturen bewegen de deeltjes in een stof zeer langzaam waardoor de effecten van de quantummechanica merkbaar worden, wat volledige controle over de moleculen mogelijk maakt. Deze bevindingen worden gebruikt voor toepassingen in quantumtechnologie en het onderzoeken van geavanceerde natuurkunde.

De prijs en uitreiking

De KNAW Early Career Award bestaat uit een geldbedrag van 15.000 euro en het kunstwerk “Extended Jewellry” van Laura Klinkenberg. Dit bedrag mag door de laureaten naar eigen inzicht worden besteed aan hun onderzoekscarrière.