Vooraanstaand wetenschapper en viroloog John van der Oost ontvangt de M.W. Beijerinck Virologie Prijs van de KNAW. De prijs wordt uitgereikt op het Dutch Annual Virology Symposium (DAVS) op 21 maart 2025. Daar ontvangen ook onderzoekers Carmen Embregts en Puck van Kasteren de Beijerinck Premie voor early career onderzoekers die bijdragen aan virologisch onderzoek in de breedste zin van het woord.
Ga direct naar: navigatie
Ga direct naar: inhoud
Voorbij de grenzen van de virologie: ontvangers M.W. Beijerinck Virologie Prijs en Beijerinck Premie bekend
M.W. Beijerinck Virologie Prijs
De M.W. Beijerinck Virologie Prijs wordt eens in de twee jaar toegekend aan een internationale wetenschapper die een baanbrekende bijdrage heeft geleverd aan wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de virologie. De prijs bestaat uit een geldbedrag van € 35.000 en een medaille met de beeltenis van M.W. Beijerinck.
John van der Oost (1958), hoogleraar microbiologie aan Wageningen University & Research, is een internationaal gerenommeerde wetenschapper op het gebied van de virologie en één van de grondleggers van de CRISPR-Cas-techniek. Met deze techniek kunnen genen in DNA heel specifiek worden veranderd, toegevoegd of verwijderd. Deze methode biedt een basis voor revolutionaire toepassingen in de virologie, maar ook in industriële biotechnologie, plantwetenschappen en geneeskunde.
In 2008 publiceerde van der Oost een baanbrekend artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Science, waarin hij beschreef dat bacteriën zichzelf beschermen tegen virussen met het CRISPR-Cas-systeem, een verdedigingsmechanisme waarmee bacteriën het DNA van binnendringende virussen herkennen en onschadelijk maken. Van der Oost toonde aan dat de specificiteit van dit mechanisme heel makkelijk aangepast kan worden met een synthetisch (kunstmatig) CRISPR-systeem.
Niet alleen kan hiermee heel gericht het DNA van een bacterievirus worden bestreden, deze techniek bleek ook geschikt om DNA in allerlei cellen te bewerken, inclusief dat van planten en dieren en dus ook mensen. Dat opent de deur naar vele nieuwe mogelijkheden: van het produceren van nieuwe medicijnen en het aanpassen van plantenrassen tot het genezen van bepaalde genetische ziekten bij mensen.
De adviescommissie benadrukt Van der Oost’s unieke bijdrage aan de wetenschap: ‘hij heeft het fundament gelegd voor een compleet nieuw onderzoeksgebied, ver voorbij de grenzen van de virologie’. Ook zijn rol als wetenschappelijk opleider springt in het oog. Veel promovendi zijn onder zijn begeleiding met vlag en wimpel gepromoveerd, wat getuigt van zijn uitzonderlijke mentorschap.
'Met een zeer talentvol team heb ik doorgebouwd op het fundamentele werk van pioniers zoals Van Leeuwenhoek, Darwin en Beijerinck. De combinatie van bacteriën, virussen en evolutie heeft geleid tot prachtige resultaten, zowel in de natuur als in ons lab. Deze prijs is een hele grote kers op de taart van mijn carrière!'
Beijerinck Premie
De Beijerinck Premie stimuleert de academische ontwikkeling van early-career onderzoekers die bijdragen aan virologisch onderzoek in de breedste zin van het woord. De onderzoekers ontvangen een beurs van 12.500 euro voor het organiseren van activiteiten op het gebied van virologie.
Ontwikkeling therapieën tegen rabiës
Carmen Embregts (1989) is als onderzoeker verbonden aan de afdeling Viroscience van het Erasmus MC in Rotterdam. Haar onderzoek richt zich op hoe, waar en wanneer het rabiësvirus (hondsdolheid) de immuunrespons onderdrukt, met bijzondere aandacht voor de vroegste infectiestadia en de invloed hiervan op cellen van het aangeboren immuunsysteem. De jury is onder de indruk van de sterke, zelfstandige onderzoekslijn in het werk van Embregts, en herkennen in haar werk een unieke expertise op het gebied van het rabiësvirus en het werken in daartoe specifieke laboratoria.
De premie wil Embregts gebruiken voor een bezoek aan het International Centre for Diarrhoeal Disease Research in Bangladesh.
'Dankzij de Beijerinck Premie kan ik een onderzoekslijn opzetten in een gebied waar rabiës veel voorkomt, en een belangrijke vertaalslag maken van experimentele (lab)infecties naar natuurlijke infecties. In de geplande studie ga ik unieke patiëntmaterialen verzamelen om de afweerreactie tegen rabiësvirus nauwkeurig te onderzoeken; de verkregen inzichten zullen bijdragen aan de ontwikkeling van therapieën die op dit moment niet beschikbaar zijn.'
Bruggenbouwer
Puck van Kasteren (1985) is senior onderzoeker bij het Centrum voor immunologie van infectieziekten en vaccins aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Zij onderzoekt hoe het afweersysteem reageert op luchtwegvirussen. Haar focus ligt op hoe antistoffen werken en hoe virussen en hun gastheer op elkaar inwerken in het luchtwegepitheel – de cellaag die de barrière met de buitenwereld vormt in de neus en longen. Met de premie gaat zij twee gerenommeerde virologische laboratoria bezoeken: het Thiel-lab aan de Universiteit van Bern en het te Velthuis-lab aan Princeton University.
De jury is erg positief over de voorgestelde bezoeken aan deze expertlaboratoria. Ze verwachten dat deze bezoeken de onderzoeker kansen zullen bieden om in de toekomst meer mechanistisch en fundamenteel onderzoek te doen.
'De Beijerinck premie stelt mij in de gelegenheid om mijn internationale netwerk te versterken, waardoor ik nieuwe samenwerkingen kan aangaan die zullen bijdragen aan de verdere ontwikkeling van mijn onderzoek naar vaccins tegen luchtwegvirussen. Daarnaast lever ik met deze prijs een bijdrage aan de ontwikkeling van beginnende virologen in Nederland door het organiseren van een netwerkdag met meer ervaren onderzoekers.’
Uitreiking
De uitreiking van de KNAW Beijerinck Prijs en Premie vindt vrijdag 21 maart 2025 plaats in de Geertekerk, Utrecht tijdens het Dutch Annual Virology Symposium (DAVS).
- Nominaties indienen:Gaat open 12 augustus 2026
M.W. Beijerinck Virologie Prijs
De M.W. Beijerinck Virologie Prijs gaat naar een internationaal gerenommeerde wetenschapper met een baanbrekende bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de virologie. De laureaat ontvangt 35.000 euro.
Bekijk prijs